Bir dış ticaret işleminde ürünün nihai fiyat teklifi hazırlanırken, temel ürün maliyetine ek olarak ortaya çıkacak ek masrafların saptanması ve bu maliyetlerin satıcı mı yoksa alıcı tarafından mı karşılanacağının belirlenmesi gerekir.
Bu belirleme, satış teklifi (proforma fatura) oluşturulmadan önce yapılmalıdır. Tarafların uluslararası satış sözleşmesinde Incoterms 2020 kurallarına göre FOB (Free on Board) teslim şekli üzerinde anlaşmaları durumunda, bu FOB teslim şekline özgü bir FOB fiyat ortaya çıkar.
Peki, FOB fiyat tam olarak nedir ve FOB fiyata neler dahildir?
FOB (Gemide Masrafsız) Teslim Şekli: Kısa Bir Hatırlatma
FOB (Free On Board) teslim şekli, Incoterms 2020 kurallarına göre denizyolu ve içsu taşımacılığında kullanılır.
Türkçe karşılığı "Gemide Masrafsız" olan bu terimdeki "Free" (Serbest) ifadesi, satıcının malları belirlenen gemiye yükleyene kadar olan masrafları karşıladığını, bu noktadan sonra malların satıcının maliyetinden "serbest kaldığını" ve masrafların alıcıya geçtiğini belirtir.
Satıcının sorumluluğu, malları belirlenen yükleme limanında, alıcının tayin ettiği geminin bordasına (güvertesine) teslim etmekle tamamlanır. Incoterms 2020'ye göre, malla ilgili riskler ve masraflar, mal geminin bordasına yüklendiği anda satıcıdan alıcıya geçer.
FOB Fiyatı Tam Olarak Nedir?
FOB fiyat, uluslararası satış sözleşmesinde FOB teslim şeklinin kararlaştırılması durumunda belirlenen mal bedelidir.
Bu fiyat, malların satıcı tarafından alıcıya belirlenen yükleme limanında, tayin edilen geminin bordasına teslim edilmesine kadar geçen süreçte satıcının üstlenmesi gereken tüm maliyetleri içeren bir fiyatlandırmadır.
FOB Fiyata Neler Dahil Edilmelidir?
Bir FOB fiyat teklifi hazırlanırken, ihracatçının (satıcının) kendi sorumluluğunda olan ve bu fiyatına dahil etmesi gereken başlıca maliyet kalemleri şunlardır:
- İç Taşıma Maliyetleri: Malların satıcının işletmesinden (fabrika, depo vb.) belirlenen yükleme limanına kadar olan nakliye maliyeti.
- Liman ve Yükleme Masrafları: Malların yükleme limanına getirilmesi, liman sahasındaki elleçleme (handling) ve alıcı tarafından tayin edilen gemiye yüklenmesi ile ilgili tüm masraflar (liman ücretleri, yükleme ücretleri vb.).
- İhracat Gümrükleme Maliyetleri: Malların ihracat gümrük işlemlerinin yapılmasına ait maliyetler (gümrük müşavirliği ücreti, gümrük beyannamesi masrafı, ilgili gümrük vergileri/harçları vb.).
Eğer bir dış ticaret işleminde taraflar FOB fiyat üzerinde anlaşmışlarsa, ihracatçı mallar gemiye yüklendiği anda teslim ile ilgili sorumluluğunu tamamlamış olacaktır.
Dolayısıyla yukarıda belirtilen, malların ihracat limanına kadar taşınması, malların taşınacak gemiye yüklenmesi ve ihracat gümrük işlemlerinin yapılmasına ait maliyetlerin tamamının ihracatçı tarafından karşılanması ve FOB fiyatına dahil edilmesi gerekmektedir.
FOB Fiyata Neler Dahil Değildir?
FOB fiyata dahil olmayan ve genellikle alıcının sorumluluğunda olan başlıca maliyetler ise, mal gemi yüklendikten sonra başlayan süreçlere aittir. Bunlar arasında:
- Ana taşıma (denizyolu navlun) bedeli
- Sevkiyat sigortası maliyeti (zorunlu değildir, alıcının kararına bağlıdır)
- Varış limanındaki boşaltma ve liman masrafları
- İthalat gümrükleme masrafları ve ithalat vergileri/harçları
- Varış limanından nihai varış noktasına kadar olan iç taşıma maliyetleri
yer almaktadır.
FOB Fiyatlandırmada İhracatçının Dikkat Etmesi Gerekenler
Eğer bir dış ticaret işleminde taraflar FOB fiyat üzerinde anlaşmışlarsa, ihracatçılar fiyat tekliflerini hazırlarken yukarıda "FOB Fiyata Neler Dahildir?" başlığı altında belirtilen ve kendi sorumluluklarında olan tüm maliyet kalemlerini (iç taşıma, liman/yükleme masrafları, ihracat gümrükleme maliyetleri) eksiksiz olarak hesaplamalı ve FOB fiyatına dahil etmelidirler.
Bu, doğru ve şeffaf bir FOB fiyatlandırma için kritik öneme sahiptir ve ihracatçının kar marjını doğru hesaplamasını sağlar.