Uluslararası pazarlarda faaliyet göstermenin temel yolları olan ihracat (mal ve hizmetlerin ulusal sınırlar dışına sevki) ve ithalat (malların gümrük mevzuatına uygun ülkeye getirilmesi ve bedelinin transferi), maddi varlıkların fiziksel hareketini içerir.
Bu ticarette ürünlerin satıcıdan alıcıya hangi noktada teslim edileceği, nakliye, sigorta, risk ve sorumlulukların kime ait olacağı konularının önceden belirlenmesi kritik öneme sahiptir.
Her geçen gün artan küresel dış ticaret işlemlerinde alıcı ve satıcının mal teslimatına ait karşılıklı sorumluluklarını standart bir şekilde düzenlemek amacıyla oluşturulmuş kurallara dış ticarette teslim şekilleri diyoruz.
Bu yazımızda Incoterms 2020 kurallarını temel alarak, teslim şekilleri kavramını ve kullanımında sık yapılan yanlışları ele alacağız.
Teslim Şekilleri Kavramı ve Incoterms Kuralları
Teslim şekilleri, dış ticaret işlemlerinde maddi bir malın satışında ürünün satıcının deposundan çıkıp alıcının deposuna girene kadar geçen süreç içerisinde satıcı ve alıcının sorumluluk, yükümlülük ve risklerini atıfta bulunulan kurallar çerçevesinde düzenleyen uygulamalar bütünüdür.
Dünya genelinde geçerli olan bu terimler, INCOTERMS (International Commercial Terms) olarak kısaltılır ve ICC (International Chamber of Commerce - Milletlerarası Ticaret Odası) tarafından hazırlanır.
ICC, özel sektör temsilcilerinden oluşan, kar amacı gütmeyen uluslararası bir kurumdur ve devlet organizasyonu değildir. İlk INCOTERMS seti 1936'da yayımlanmıştır ve kurallar zamanla güncellenmektedir; hali hazırdaki en güncel set Incoterms 2020 olarak adlandırılmaktadır. ICC aynı zamanda UCP 600 gibi pek çok uluslararası kuralın da hazırlayıcısıdır.
Incoterms 2020 Kurallarının Kullanımı ve Sözleşmeye Yansıtılması
Incoterms 2020 kuralları, 01 Ocak 2020 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Bu kurallar, tarafların karşılıklı anlaşmasıyla kullanılabilen opsiyonel kurallardır.
Bu nedenle, uluslararası satış sözleşmesinde kullanılacak olan teslim şeklinin açıkça belirtilerek, hangi revizyonun (örneğin Incoterms 2020 veya Incoterms 2010/2000 gibi önceki revizyonlar) esas alınacağına dair mutlaka atıfta bulunulması gerekmektedir.
Örneğin: "FOB IZMIR PORT, IZMIR, TURKEY INCOTERMS 2020" veya "CIF HAMBURG PORT, HAMBURG, GERMANY INCOTERMS 2020". Incoterms 2010 kuralları 01 Ocak 2011'de yürürlüğe girmişti, ancak güncel referans Incoterms 2020'dir.
Dış Ticarette Teslim Şekillerinde En Sık Yapılan Yanlışlar
Sanırım uluslararası ticarette en sık yapılan yanlış uygulamaların başında dış ticarette teslim şekilleri ile ilgili olanlar gelmektedir.
Akreditif hataları genellikle ders çıkarılmasına yol açarken, teslim şekillerinde yapılan yanlışlar sistematik bir düzeltici faaliyete tabi tutulmadığı için tekrarlanabilmekte ve zamanla hatalı uygulamalar "sektör doğrusu" gibi algılanabilmektedir.
Karşılaşılan en yaygın yanlışlar şunlardır:
Yanlış Taşıma Yöntemi İle Teslim Şekli Kullanımı
Teslim şekilleri ile ilgili en sık yapılan hatalardan biri, teslim şekillerini hatalı taşıma yöntemleri ile kullanmaktır. Örneğin, Incoterms 2020 kurallarına göre CIF teslim şekli sadece denizyolu ve iç su taşımacılığında kullanılabilir.
Dolayısıyla, "CIF Tokyo Airport, Tokyo, Japan, Incoterms 2020" gibi bir atıf teknik olarak yanlıştır. Bu tür hatalı kullanımlar, olası anlaşmazlık durumlarında taraflar için ciddi karmaşaya ve risklere yol açabilir.
Amaca Uygun Olmayan Teslim Şekli Kullanımı
Bir diğer yaygın yanlış ise, teslim şeklini belirlenen amacına ve tarafların gerçekte üstlendiği sorumluluklara uygun kullanmamaktır.
Örneğin, Incoterms 2020 kurallarına göre EXW (Ex Works) teslim şeklinde ihracat ve ithalat gümrükleme işlemlerini yapma sorumluluğu alıcıya aittir.
Oysa Türkiye'de EXW adı altında yapılan ihracatların önemli bir kısmında gümrük işlemlerini satıcı (ihracatçı) yapmaktadır. Dolayısıyla bu durumda teslim şekli amacına uygun olarak kullanılmamış olmaktadır.
Bu durum, taraflar arasında belirsizlik yaratabilir ve hukuki sorunlara zemin hazırlayabilir.
Doğru Teslim Şekli Kullanımının Önemi
Incoterms 2020 kurallarının doğru anlaşılması ve uygulanması, dış ticaret işlemlerinin öngörülebilir, güvenli ve sorunsuz ilerlemesi için kritik öneme sahiptir.
Tarafların mal teslimatına dair sorumluluklarını, risklerini ve masraflarını net bir şekilde belirleyen bu kurallara uygun hareket etmek, olası uyuşmazlıkların önüne geçilmesinde en etkili yoldur.